Ośrodek Praktyk Teatralnych „Gardzienice” – ORATORIUM PYTYJSKIE
W kulturze i wyobraźni zbiorowej, która jest kultury najcenniejszą skarbnicą, imiona Sybilli i Pytii, jak również Kasandry, złączyły się w jedno i kojarzone są z umiejętnością przepowiadania przyszłości, boskim natchnieniem oraz odsłanianiem tajemnic ludzkiego losu.
Sybilla pochodziła z Kume w etruskiej wówczas Kampanii (mówi się, że przyszła tam z Grecji), Kasandra była z Troi, a delfijską wieszczkę sławiono pod imieniem Pytii. Dzisiaj w Delfach można dotknąć skały, którą nazywają Skałą Sybilli. Życie Kasandry było doczesne (w wymiarze „bios”), życie Sybilli i Pytii przeszło do wymiaru wiecznego (greckie „zoe”). Wieszczy dar otrzymały wszystkie od Apollina, wszystkie też stały się niewyczerpanym źródłem inspiracji dla poetów/piewców, których my, Słowianie, nazywamy wieszczami. „Gdzie człowiek, co z mej pieśni całą myśl wysłucha?” (A. Mickiewicz)
Apollo królował w Delfach i on też objął boską opieką Siedmiu Mędrców, których zwołano w VI wieku p.n.e. do tego pępka ówczesnego świata, żeby dali świadectwo przenikliwości i wzniosłości greckiego umysłu i ducha. Nie można jednakowoż zapominać, że Delfy były jedynym miejscem, w którym w braterskiej niemal zgodzie pozostawały ze sobą przybytki Apollina i Dionizosa. Po połoninach i perciach górującego nad Delfami Parnasu niosły się gromkie apollińskie peany i dionizyjskie dytyramby. Jedne chwaliły rozum, drugie muzykę i intuicję. Mało jest w historii wersów ujętych w jeden kodeks, które byłyby tak lapidarne w formie, a zarazem tak głębokie i wzniosłe w treści, tak poetycko uskrzydlone i tak muzyczne, jak Przykazania Mędrców z Delf. Nie tracące na aktualności. Idą (a jakże) w poprzek paplaninie naszej postkultury i prania wiary we wszelkie wartości dzisiejszego postświata. Półtorej setki maksym, wskazań, eksklamacji, nawoływań, próśb, przestróg, litanijnych zaklęć i „wniebogłosów”… Ryte w stożkowym kamieniu, omfalosie, ustawionym przed świątynią Apollina, u stóp skały, z której siódmego dnia każdego miesiąca wieszczyła Pytia/Sybilla.
Tak mówią jedni… Inni zaś sugerują, że i Pytia i omfalos ukryte były przed oczami zwykłych śmiertelników w adytonie, świętym świętych w przybytku Apollina. Jeszcze inni domniemują, iż dwa były kamienie – jeden wyznaczał środek świata, a na drugim wyrzeźbiono przesłania Siedmiu Mędrców. Niektóre brzmią jak drogowe znaki życia („Nie łam przysięgi”, „Wychwalaj dzielność”, „Pij z umiarem”), inne zaś – jak sybillińskie parafrazy („Postrzegaj słyszeniem”, „Ujrzyj, co usłyszałeś”, „Patrz niczym obcy”, “Poznaj, co wiesz”). W kamieniu ryto i słowo i nutę. Kamień mówił i śpiewał.
Sybilla/ Pytia pojawiała się natomiast w jej kolejnych wcieleniach wszędzie tam, gdzie starożytny Helleńczyk postawił swoją stopę. Dywinacja w Antyku była bowiem sztuką tak powszechną i pożądaną, jak dziś prognozologia i fantastyka. Starożytni postulowali: „Poznaj samego siebie”. Współcześni magowie wróżą z giełdowych kursów i badań opinii publicznych. Komentarz zbędny.
I jeszcze głos wybitnego znawcy: „Zawsze powinniśmy pamiętać, że oryginalne inskrypcje w Świętym Świętych Pytyjskiej Świątyni były ryte na stelli we wczesnym VI wieku p.n.e., jeśli nie wcześniej (…). Wiemy, że „Przykazania Siedmiu” stanowią najwcześniejszy znany zbiór mądrości
Greków. Wiemy także, że z sukcesem służyły upowszechnianiu greckiej wiedzy dłużej niż przez dwadzieścia wieków. Co do ich etycznego standardu – wszystko, co możemy rzec, to to, że stały na wyższym poziomie niż dekalog Mojżesza, bez pretendowania do słów przekazanych przez jakiegokolwiek Boga, choć równocześnie uczą pełnego szacunku i posłuszeństwa wobec boskiej
mocy”. (Al. N. Oikonomides, 1987)
Włodzimierz Staniewski, 2013
- Reżyseria: Włodzimierz Staniewski
- Asystent reżysera: Oleg Dracz
- Mariusz Gołaj
- Joanna Holcgreber
- Anna Maria Dąbrowska
- Tetiana Oreshko-Muca
- Marcin Mrowca
- Maria Matosek
- Anna Bielecka
- Anna Maria Słowikowska
- Elliot Windsor
- Jakub Kalinowski
- Oleg Dracz
- Dymitr Harelau
- Sylwia Pelak
- Małgorzata Bardak
- Bartłomiej Godula
- Mikołaj Mazur
- Realizator oświetlenia: Paweł Kieszko
- Realizator dźwięku: Wojciech Tryksza
- Realizator multimediów: Paweł Wybraniec
- Kompozycje do sentencji Siedmiu Mędrców: Mikołaj Blajda
- Adaptacja fragmentów muzyki Starożytnej Grecji: Maciej Rychły
- Tłumaczenie tekstów Herodota: Seweryn Hammer – na j. polski; George Rawlinson – na j. angielski
- Tłumaczenie pieśni Met’emoisi i Eksodosu z “Ifigenii w Aulidzie”: Jerzy Łanowski
- Tłumaczenie pieśni: Tripoda manteion, Asklepion aeisomen, O Bacchou, Promoleth Musai, Hoson dzēs: Jerzy Danielewicz
- Przekład Sentencji Siedmiu Mędrców: Cezary Wodziński